Askeri Rütbeler: Sıralaması, Ortalama Maaşları ve İşaretleri

Askeri rütbeler, vatani görevini yapmış olsun ya da olmasın herkesin hakkında fikir sahibi olması gereken bir konudur. Askerliğini yapan kişiler için bir zorunluluk olan bu bilgiler, askerlikle ilgisi olmayanlar için de bir vatandaşlık gereği ve hakkında bilgi sahibi olunması şart bir genel kültür başlığıdır.

Türk Silahlı Kuvvetlerinde Rütbe Sınıfları

Askerlik, emir – komuta zinciri ile sağlanan düzene göre yürütülen bir sistemdir. Dolayısıyla rütbe, askerliğin temel unsurlarındandır. Emri veren ve yerine getiren askerler, birbirlerine ast – üst ilişkisiyle bağlıdır. Bir orduda düzensizlik çıkmamasını sağlayan en temel unsur, askerlerin rütbelerle birbirlerine bağlı olmalarıdır.

İlk Türk kara ordusunu Mete Han’ın kurduğu kabul edilir. Hala daha Mete Han’ın “onluk sistemine” göre devam eden sınıflamaya göre; askerler onluk, yüzlük ve binlik gruplara ayrılır. Her on askerin başında bir onbaşı, on onbaşıdan sorumlu olan bir yüzbaşı ve on yüzbaşıdan sorumlu bir binbaşı bulunur.

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), vatani görevini yapmakta olan er ve erbaşlar ile çoğunlukla askeri okul mezunu olan astsubay ve subay sınıflarından oluşur. Orduda görev yapan tüm askerler, belirlenmiş aşama, kademe ve hak edişler ile bir rütbeye sahip olurlar. Bu rütbeler zaman içinde değişebileceği gibi, sabit kalan sınıfları da ifade edebilir. Kara, Hava ve Deniz Kuvvetlerinde çoğu rütbe ortak olmakla birlikte, bazı yüksek rütbelerde değişik isimlendirmelerle karşılaşılmaktadır.

Er: Bulmacalarda sık sık karşımıza çıkan rütbesiz asker “Er” terimini ifade eder. Türk Silahlı Kuvvetlerinin en alt kademesinde yer alan, hiçbir rütbesi olmayan, ihtiyaçları devlet tarafından karşılanan ve devletin sorumluluğu altında olan askerlerdir. Rütbeleri olmadığı için tek görevleri, verilen emri yerine getirmektir. Çoğu görevde başlarında bir komutan ya da erbaş bulunur.

Erbaş: Acemi eğitimini başarıyla bitirenler arasından onbaşı sınavları yapılır. Bu sınavda başarılı olan askerlere onbaşı rütbesi verilir ve bu sınıfa “Erbaş” denir. Onbaşılar kolun pazu kısmına kırmızı çuhadan “V” işareti takar. Askerlik Kanunu’na göre, mükellef bulundukları hizmeti ifadan sonra, belirli bir hizmet taahhüdü ile Silahlı Kuvvetlerde görev alan uzman veya uzatmalı çavuş ve onbaşılar da erbaş olarak nitelendirilir.

Uzman erbaş: TSK’nın en büyük bölümünü uzman erbaş kadrosu oluşturur. Uzman erbaş olmak için askerlik sonrasında TSK bünyesine katılma isteği bildirilir. Belirlenmiş sınav ve eğitimler sonrasında bu kadroya dahil olunur. Uzman erbaş olarak başlayan rütbe, her 3 yılda 1 kıdem alarak yükselir. Uzman çavuş ve uzman onbaşıdan oluşan uzman erbaşlar rütbelerini pazuda taşırlar.

Astsubay: Kara, Deniz, Hava ve Bando Astsubay Meslek Yüksek Okulunu bitirenler ile; 2 yıllık herhangi bir üniversiteyi tamamlamış erler arasından istekli olanların katılacağı sınavda başarılı olanlardan seçilen kişiler bu kadroyu oluşturur. En düşük rütbesi astsubay çavuştur. Rütbelerini pazuda taşıyan astsubayların, uzmanlardan farklı olarak rütbelerinin üzerinde “uzman” ibaresi bulunmaz.

Subay: Kara , Deniz ve Hava Harp Okullarını bitirenlerin mensup olduğu sınıftır. Üniversiteyi 4 yılda bitirmiş kişiler de TSK’nın açtığı sınavlar aracılığı ile bu kadroya dahil olabilirler. Subaylık asteğmen rütbesi ile başlar. Diğer tüm kademelerden farklı olarak rütbelerini omuzda taşırlar.

Hiyerarşik Askeri Rütbeler Sıralaması

Türk Silahlı Kuvvetlerinde askeri rütbe görevleri ve yetki alanları, üstten alta doğru şu şekilde sıralanmaktadır.

1.General / Amiral rütbeleri

Mareşal

Ordudaki en yüksek askerî rütbedir. Bu rütbe savaşta üstün yararlılıkları görülen, en az Orgeneral ya da Oramiral rütbesine sahip olan subaylara, TBMM tarafından kanunla verilebilir. Türkiye Cumhuriyeti’nde şu ana kadar iki kişi Mareşal rütbesi almıştır. Biri Mustafa Kemal Atatürk, diğeri Fevzi Çakmak’tır.

Genelkurmay Başkanı

Genelkurmay, silahlı kuvvetlere komuta etmek için kurulan en üst düzey kuruluş olup, bu kuruluşun başkanlığını yürüten kişiye verilen unvan Genelkurmay Başkanlığıdır. Ülkemizin şu andaki Genelkurmay Başkanı, Orgeneral Hulusi Akar’dır.

Orgeneral / Oramiral

Asıl görevi Ordu Komutanlığı olan, Korgeneral ile Mareşal arasındaki askeri rütbe, Kara ve Hava Kuvvetlerinde Orgeneral, Deniz Kuvvetleri’nde ise Oramiral şeklindedir.

Korgeneral / Koramiral

Görevi Kolordu Komutanlığı olan, Tümgeneral ile Orgeneral arasındaki askeri rütbedir. Kara ve Hava Kuvvetlerinde Korgeneral; Deniz Kuvvetlerinde ise Koramiral olarak geçer.

Tümgeneral / Tümamiral

Görevi Tümen Komutanlığı olan ve Tuğgeneral ile Korgeneral arasında yer alan askeri rütbedir. Deniz Kuvvetlerinde karşılığı Tümamiral, Kara ve Hava Kuvvetlerinde Tümgeneraldir.

Tuğgeneral / Tuğamiral

Tugay komutanlığı görevinde olan, Albay ile Tümgeneral arasındaki askeri rütbedir. Deniz Kuvvetlerindeki karşılığı Tuğamiraldir.

2. Subay rütbeleri

Albay

Asıl görevi Alay Komutanlığı olan, Yarbay ile Tuğgeneral arasındaki askeri rütbedir.

Yarbay

Ana görevi Tabur Komutanlığı olan ve Binbaşı ile Albay arasındaki askeri rütbedir.

Binbaşı

Bölük veya Tabur Komutanı olan ve Yüzbaşı ile Yarbay arasındaki askeri rütbeye verilen isimdir.

Yüzbaşı

Görevi Bölük Komutanlığı olan ve Üsteğmen ile Binbaşı arasındaki askeri rütbedir.

Üsteğmen

Görevi Takım Komutanlığı olan, Teğmen ile Yüzbaşı arasındaki askeri rütbedir.

Teğmen

Görevi Takım Komutanlığı olan ve Asteğmenle Üsteğmen arasındaki askeri rütbedir.

Asteğmen

Takım veya belirtilmesi gereken kısım komutanlığı görevine sahip, en düşük subay rütbesidir.

3. Astsubay rütbeleri

Astsubay Kıdemli Başçavuş

Türk Silahlı Kuvvetlerinde en üst düzey astsubay rütbesidir.

Astsubay Başçavuş

Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde bulunan rütbedir. Ast üst ilişkisinde Astsubay Kıdemli Üstçavuş ile Astsubay Kıdemli Başçavuş arasında bulunur.

Astsubay Kıdemli Üstçavuş

Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde bulunan, rütbesi Astsubay Üstçavuş ile Astsubay Başçavuş arasında bulunan astsubay rütbesidir.

Astsubay Üstçavuş

Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde bulunan, rütbesi Astsubay Kıdemli Çavuş ile Astsubay Kıdemli Üstçavuş arasında bulunan astsubay rütbesidir.

Astsubay Kıdemli Çavuş

Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde bulunan, rütbesi Astsubay Çavuş ile Astsubay Üstçavuş arasında bulunan astsubay rütbesidir.

Astsubay Çavuş

En küçük “Astsubay” rütbesidir. Terfi etmeleri durumunda “Astsubay Kıdemli Çavuş” olurlar.

4. Uzman Erbaş rütbeleri

Uzman Çavuş

En az lise veya dengi okul mezunu olduğu halde, muvazzaflık hizmetini çavuş rütbesi ile tamamlayanların içinden, yönetmelikte belirtilen esaslara göre uzman onbaşılıktan uzman çavuşluğa geçenlerdir.

Uzman Onbaşı

En az ilköğretim okulu mezunu olan, muvazzaflık hizmetinin ardından, TSK’nın devamlılık arz eden kritik ve teknik uzmanlık alanlarında istihdam edilenlerdir.

5. Er / Erbaş rütbeleri

Çavuş

Türk Silahlı Kuvvetlerinde erler sınıfında ikinci yüksek rütbedir.

Onbaşı

Acemi eğitimini bitirenler arasında yapılan sınavda başarılı olan askerlerdir; en düşük rütbedir.

Ayrıca bkz. AMERİKA ASKERİ RÜTBELER SIRALAMASI

Askerlik Görevi veya Mesleği Yapanların Ortalama Maaşları Ne Kadardır?

1111 sayılı Askerlik Kanunu’na göre, tüm er ve erbaşlara her ayın sonunda bir ücret verilir. Halk arasında asker maaşı olarak bilinen bu para, söz konusu kanuna göre devlet tarafından askere verilen harçlıktır. Tüm ihtiyaçları devlet tarafından karşılanan askerlerin, bu harçlık ile bazı ek temel ihtiyaçlarını gidermesi amaçlanır. Geçerli olan harçlıklar, erler için 110 TL, Onbaşı rütbesi alan usta erbaş kadrosu için 130 TL, Çavuşlar için 150 TL’dir

Göreve yeni başlayan uzman çavuşların maaşları 3.600 TL ile 3.900 TL aralığında değişiklik gösterir. Evli ve çocuklu uzman çavuşlar ek ödenekler alırlar. Bunun dışında Doğu’da görev yapan ve aktif olarak operasyonlarda görev alan uzman çavuşların maaşları ise 5.000 TL ile 6.000 TL aralığında değişir.

Astsubay maaşlarında evlilik durumu, eşin çalışıp çalışmaması, çocuk sahibi olmak gibi etkenler ek ödemeler alınmasını sağlayan unsurlardır. Bu durumlar göz önüne alınmadan astsubayların ortalama başlangıç maaşları şu şekildedir:

• Astsubay Çavuş: 3.300 TL
• Astsubay Kıdemli Çavuş: 3.500 TL
• Astsubay Üstçavuş: 3.700 TL
• Astsubay Kıdemli Üstçavuş: 3.900 TL
• Astsubay Kademeli Başçavuş: 4.200 TL
• Astsubay Kıdemli Başçavuş: 4.500 TL
• Astsubay Kademeli Kıdemli Başçavuş: 5.000 TL

Subaylar için geçerli olan ortalama başlangıç maaşları, eş ve çocuk durumuna ve görev yaptıkları bölgeye göre değişen ek ödenekler olmaksızın ortalama olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Asteğmenler: 3.500 TL
• Teğmenler: 4.550 TL
• Üsteğmenler: 4.800 TL
• Yüzbaşılar: 5.250 TL
• Binbaşılar: 5.500 TL
• Yarbaylar: 6.000 TL
• Albaylar: 6.500 TL
• Tuğgenerallar: 7.500 TL
• Tümgeneraller: 8.500 TL
• Korgeneraller: 9.000 TL
• Orgeneraller: 9.500 TL

Askeri Rütbeler Kaç Yılda Değişir? Bekleme Süreleri Nedir?

TSK’ya mensup subay ve astsubayların bekleme süreleri, 4391 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu hükümleri ile belirlenmiştir. Bu kanuna göre;

• Asteğmenlerin 8 ay,
• Teğmenlerin 3 yıl,
• Üsteğmenlerin 6 yıl,
• Yüzbaşıların 6 yıl,
• Binbaşıların 5 yıl,
• Yarbayların 3 yıl,
• Albayların 5 yıl,
• Tuğgeneral ve Tuğamirallerin 4 yıl,
• Tümgeneral ve Tümamirallerin 4 yıl,
• Korgeneral ve Koramirallerin 4 yıl,
• Orgeneral ve Oramirallerin ise 4 yıl bekleme süresi bulunmaktadır.

Aynı kanun;

• Astsubay Çavuşlar için 3 yıl,
• Kıdemli Çavuşlar için 3 yıl,
• Üstçavuşlar için 6 yıl,
• Kıdemli Üstçavuşlar için 6 yıl,
• Başçavuşlar için 6 yıl,
• Kıdemli Başçavuşlar için ise 6 yıl süre belirlemiştir.

Bir önceki yazımız olan İstihkam Okulu Nedir? İstihkam Okulunda Neler Yapılır? Eğitim Nasıldır? başlıklı makalemizde is.okl. ve eğt.mrk.k.liği/izmir narlidere açılımı, is.okl. ve eğt.mrk.k.liği/İzmir Narlıdere acemilik ve istihkam marşı hakkında bilgiler verilmektedir.